รู้จักสิทธิขั้นพื้นฐาน กรณีถูกคุกคาม-เรียก-จับ จากการแสดงออกทางการเมือง

ที่รโหฐาน หมายถึง สถานที่ใดๆ ที่ไม่ใช่ที่สาธารณะ ดังนั้น พื้นที่ตั้งแต่รั้วบ้านจนถึงตัวบ้าน ถือว่าเป็นพื้นที่ส่วนบุคคล ไม่ว่าจะเป็นบ้านของตัวเอง บ้านเช่า คอนโด หรือสถานที่อยู่อาศัยประเภทใดก็แล้วแต่ เป็นที่รโหฐานตามความหมายของ ป.วิ.อาญา ที่ตำรวจจะเข้ามาเองโดยพลการไม่ได้ ต้องมีหมายศาลเท่านั้นและต้องแสดงหมายจากศาลให้เจ้าของหรือผู้ดูแลบ้านทราบก่อนเข้ามาด้วย

 

กรณียกเว้นที่ให้ตำรวจเข้าไปในที่รโหฐานได้ โดยไม่ต้องมีหมายศาล ได้แก่ มีเสียงร้องให้ช่วย รือมีพฤติการณ์อื่นใดแสดงว่ามีเหตุร้ายเกิดขึ้นในที่รโหฐาน มีความผิดซึ่งหน้ากระทำลงในที่รโหฐาน เมื่อบุคคลที่กระทำผิดซึ่งหน้าได้หลบหนีเข้าไป มีหลักฐานตามสมควรว่ามีสิ่งของที่มีไว้หรือได้มาโดยการกระทำผิด หรือได้ใช้หรือมีไว้เพื่อจะใช้ในการกระทำผิด หรืออาจเป็นพยานหลักฐานพิสูจน์การกระทำผิดซ่อนหรืออยู่ในนั้น และหากเนิ่นช้าสิ่งของนั้นจะถูกโยกย้ายหรือทำลายเสียก่อน เมื่อเจ้าของบ้านเป็นผู้จะถูกจับ และการจับนั้นมีหมายจับออกมาแล้ว

หากได้รับการติดต่อจากเจ้าหน้าที่ตำรวจเพื่อให้ไปพบ ก็ควรสอบถามเหตุผลให้ชัดเจนว่า มีการออกหมายเรียกหรือไม่ ถ้าไม่มีการออกหมายเรียกตำรวจหรือเจ้าหน้าที่รายนั้น มียศหรือตำแหน่งตามที่กฎหมายระบุไว้หรือไม่ สอบถามชื่อและหน่วยงานที่สังกัดอยู่ รวมถึงเหตุผลของการเรียกพบ ถ้าไม่มีการออกหมายเรียกและไม่ใช่เจ้าหน้าที่ "ชั้นผู้ใหญ่" จะปฏิเสธไม่ไปตามที่ถูกเรียกก็ได้ โดยไม่มีความผิด ถ้าหากเห็นว่า การไปพบจะทำให้การดำเนินกิจกรรมใดเป็นไปด้วยความราบรื่น และสะดวกที่จะไปพูดคุย ก็สามารถไปพูดคุยกับตำรวจได้ 

1. ถ้าหากอยู่คนเดียว ไม่มีใครที่อยู่ด้วยกันขณะถูกจับกุม ให้ตะโกนบอกคนที่อยู่บริเวณใกล้เคียงว่า ตัวเองถูกจับกุมตัวแล้ว บอกชื่อ-นามสกุล และบอกคนใกล้เคียงว่า ให้ติดต่อเพื่อนหรือญาติที่ไว้วางใจ หรืออาจจะเขียนข้อมูลใส่กระดาษติดตัวไว้ แล้วส่งให้กับคนที่อยู่ใกล้เคียงช่วยดำเนินการต่อก็ได้

 

2. เมื่อถูกจับกุมตัว ไม่ควรต่อสู้ขัดขืนด้วยกำลัง เพื่อป้องกันการบาดเจ็บโดยไม่จำเป็น แต่ให้ถามหาสิทธิของผู้ถูกจับกุม ถามข้อกล่าวหา เหตุผลในการจับกุม และสถานที่ที่จะถูกพาตัวไป หากตำรวจที่ทำหน้าที่จับกุมไม่ได้ตอบ ก็ให้ยืนยันถามหาสิทธิของตัวเองไปเรื่อยๆ โดยสุภาพ

 

3. พยายามจดจำ และบันทึกเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นกับตัวเองว่า ก่อนถูกจับกุมตัวนั้นทำอะไรอยู่ พฤติการณ์การจับกุมตัวทำโดยใคร กี่คน แต่งตัวอย่างไร มีการใช้กำลังรุนแรงทำให้ได้รับบาดเจ็บตรงไหนหรือไม่ การจับกุมต้องใส่กุญแจมือหรือเครื่องพันธนาการใด ถูกพาตัวไปที่ไหนและมีกระบวนการอะไรเกิดขึ้นกับตัวเองบ้าง เพื่อจะได้เล่าให้ทนายความฟังเมื่อมีโอกาส หากยังสามารถใช้โทรศัพท์ได้จะถ่ายทอดสดเหตุการณ์การควบคุมตัวไปด้วยก็ได้

 

4. ในขั้นตอนการสอบสวน คือ การที่ตำรวจจะมานั่งคุยด้วยเพื่อทำเอกสารที่เกี่ยวข้องกับคดี ต้องยืนยันให้ตำรวจแจ้งสิทธิให้ครบถ้วน ถ้าไม่อยากตอบคำถามก็ใช้สิทธิไม่ให้การในชั้นนี้ก็ได้ ถ้าไม่มั่นใจกับคำถามไหนก็ไม่ตอบเฉพาะกับคำถามนั้นๆ ก็ได้ เพราะทุกอย่างที่ให้การไปจะถูกบันทึกและเอาไปใช้เป็นหลักฐานในชั้นศาล ถ้าหากตอบคำถามผิดไปการขอตอบคำถามใหม่ในชั้นศาลจะไม่น่าเชื่อถือ

 

5. ในขั้นตอนการสอบสวน ต้องยืนยันสิทธิที่จะมีทนายความและมีผู้ที่ไว้วางใจเข้าฟังการสอบสวนด้วย หากมีทนายความที่รู้จักกันพร้อมช่วยเหลือคดีอยู่แล้ว ให้ยืนยันกับตำรวจว่า จะให้สอบสวนต่อเมื่อทนายความคนนั้นๆ มาถึงเท่านั้น และให้ตำรวจติดต่อทนายความคนนั้น ถ้าหากยังไม่มีทนายความ แนะนำให้แจ้งกับตำรวจให้ชัดเจนว่า ต้องการพบกับทนายความจากศูนย์ทนายความเพื่อสิทธิมนุษยชน ซึ่งติดตามและช่วยเหลือคดีที่เกี่ยวกับการเมืองมานานและมีความรู้ประสบการณ์อย่างดี ผู้ต้องหาสามารถปฏิเสธไม่ใช้ทนายความที่ไม่แน่ใจได้หากมีทนายความที่แน่ใจได้แล้ว ควรยืนยันสิทธิที่จะให้ผู้ไว้วางใจเข้าร่วมฟังการสอบสวนได้อีกด้วย ซึ่งอาจจะเป็นเพื่อน พ่อ แม่ ญาติ อาจารย์ หรือใครก็ตามที่ต้องการให้มานั่งเป็นเพื่อนระหว่างถูกตำรวจซักถาม

 

 

เพื่อนๆ ญาติๆ หรือทนายความอาจช่วยเรียกร้องสิทธิให้ผู้ต้องหาได้บ้าง แต่ไม่มีน้ำหนักเท่าการที่ผู้ต้องหายืนยันสิทธิของตัวเอง ถ้าหากผู้ต้องหาให้การที่เป็นผลร้ายกับตัวเองไป โดยไม่เริ่มถามหาสิทธิของตัวเอง หรือไม่เข้าใจข้อกล่าวหาอย่างดี คนอื่นก็ไม่สามารถช่วยอะไรได้