3 ปีที่ขอนแก่น: ยิ่งกด ยิ่งปรากฏความเคลื่อนไหว

ตลอดระยะเวลาสามปีนับจากรัฐประหาร 57' จังหวัดขอนแก่นเป็นพื้นที่ที่มีความเคลื่อนไหวทางการเมืองเข้มข้นไม่แพ้กรุงเทพฯ มีข่าวจับกุมบุคคลจากเหตุทำกิจกรรมทางการเมืองหลายครั้ง ตั้งแต่จับกุมผู้ต้องหาคดีขอนแก่นโมเดลที่ต่อมาเป็นพลเรือนกลุ่มแรกที่ถูกดำเนินคดีในศาลทหารหลังถูกกล่าวหาว่าครอบครองอาวุธสงครามและเตรียมก่อเหตุความไม่สงบ ตามด้วยการจับกุมนักศึกษากลุ่มดาวดินที่สวมเสื้อสกรีนข้อความ "ไม่เอารัฐประหาร"พร้อมชูสามนิ้วต่อหน้า พล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชา ขณะลงพื้นที่ และการจับกุมดำเนินคดีนักกิจกรรม หลังจัดกิจกรรมชูป้ายคัดค้านรัฐประหารเนื่องในโอกาสครบรอบหนึ่งปีการรัฐประหารที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยขอนแก่น และจากกิจกรรมพูดเพื่อเสรีภาพรัฐธรรมนูญกับคนอีสาน เป็นต้น

เสื้อสีแดงที่แขวนในตู้: ความเงียบงันหลังรัฐประหารของ "คนเสื้อแดง" ในขอนแก่น

'ขอนแก่นโมเดล' มหากาพย์คดีการเมือง และคดียืดเยื้อยาวนาน

ไม่ เอา รัฐ- ประ- หาร: การปรากฎตัวในระดับชาติของกลุ่ม 'ดาวดิน'

ดาวบนดินกับดาวบนบ่า: การเคลื่อนไหวคัดค้านการรัฐประหาร 57ของกลุ่ม 'ดาวดิน' 

 
หลังจากนั้นประมาณวันที่ 24 หรือ 25 พฤษภาคม 2557  มีสมาชิกของกลุ่มไปพ่นข้อความต้านรัฐประหารด้วยสีสเปรย์ในมหาวิยาลัยขอนแก่นซึ่งกล้องวงจรปิดจับภาพไว้ได้ ทำให้ต่อมาพ.ท.พิทักษ์พล ชูศรี นายทหารที่รับผิดชอบงานด้านความมั่นคงในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นมาคอมเมนท์ในเฟซบุ๊กของกลุ่มดาวดิน ว่าให้คนที่พ่นสีเปรย์ไปพูดคุยในค่าย ตอนแรกทางกลุ่มไม่ไปแต่พ.ท.พิทักษ์พลมาคอมเมนท์ซ้ำอีกครั้งสมาชิกกลุ่มหกถึงเจ็ดคนรวมทั้งตัวศุภณัฐจึงตัดสินใจเข้าไปคุยกับนายทหารคนดังกล่าวในค่ายและต้องเซ็น MOU ว่าจะยุติการเคลื่อนไหวทางการเมือง ศุภณัฐเล่าด้วยว่าระหว่างการพูดคุยทางทหารระบุด้วยว่ากลุ่มดาวดินถูกจับตาโดยฝ่ายความมั่นคงมาพักใหญ่ๆแล้วแต่ก่อนหน้านี้ยังไม่มีการดำเนินการใดๆเพราะถือว่าเป็นเรื่องของทางตำรวจแต่ตอนนี้สถานการณ์เปลี่ยนไปแล้ว 

นักกิจกรรมดาวดินเจ็ดคนชุมนุมเนื่องในโอกาสครบรอบ 1 ปีการรัฐประหารที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยขอนแก่น 22 พฤษภาคม 2558 (ประชาไท)

แม้ว่าสมาชิกกลุ่มดาวดินบางส่วนจะถูก'ขอ'ให้เซ็นMOUยุติการเคลื่อนไหวทางการเมือง แต่สมาชิกบางคนยังยืนยันทำกิจกรรมต่อไปเช่นในเหตุการณ์วันที่ 19 พฤศจิกายน 2557ที่เล่าไปข้างต้น ต่อมาในวันที่ 22 พฤษภาคม 2558 สมาชิกกลุ่มดาวดินเจ็ดคนร่วมกันถือป้ายเขียนข้อความ "คัดค้านรัฐประหาร" ที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยจังหวัดขอนแก่น ทั้งเจ็ดถูกจับและตั้งข้อกล่าวหาฝ่าฝืนคำสั่งหัวหน้าคสช.ฉบับที่ 3/2558 เรื่องห้ามชุมนุมทางการเมือง  หลังถูกตั้งข้อกล่าวหา ทั้งเจ็ดได้รับการประกันตัวในชั้นสอบสวนแต่ก็ปฏิเสธที่จะเข้ารายงานตัวกับพนักงานสอบสวนในวันที่ 19 มิถุนายน 2558 ในขณะนี้จตุภัทร์เป็นสมาชิกกลุ่มดาวดินเพียงคนเดียวที่ถูกดำเนินคดีในศาล 

จตุภัทร์หรือ "ไผ่ ดาวดิน" ถูกควบคุมตัวมาที่ศาลทหารขอนแก่นเพื่อฟังการสืบพยานคดีชุมนุมครบรอบหนึ่งปีการรัฐประหารที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยขอนแก่น 29 กันยายน 2560

ไผ่ต้านลม: การต่อสู้คดี 112 ของไผ่ดาวดินและคดีละเมิดอำนาจศาลของนักกิจกรรมที่มาให้กำลังใจ

ในบรรดานักกิจกรรมกลุ่มดาวดิน จตุภัทร์หรือ 'ไผ่ ดาวดิน'เป็นนักกิจกรรมที่ถูกจับตามองจากฝ่ายความมั่นคงมากที่สุด นับตั้งแต่การรัฐประหารจตุภัทร์เข้าร่วมกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์ต่างๆทั้งในจังหวัดขอนแก่นและในพื้นที่อื่นๆของประเทศ หากนับเฉพาะคดีที่เกิดในขอนแก่น จตุภัทร์ถูกดำเนินคดีอย่างน้อยสามคดี ได้แก่คดีฝ่าฝืนคำสั่งหัวหน้าคสช.3/2558 เรื่องห้ามชุมนุมทางการเมืองสองคดี ได้แก่คดีชุมนุมที่อนุสาวรีย์ประชาธิปไตยขอนแก่นในวันที่ 22 พฤษภาคม 2558 ซึ่งอยู่ระหว่างการสืบพยานในศาลทหารและคดีจากการจัดเสวนา พูดเพื่อเสรีรับธรรมนูญใหม่กับคนอีสานก่อนการลงประชามติร่างรัฐธรรมนูญในเดือนกรกฎาคม 2559 ซึ่งศาลอัยการทหารพึ่งฟ้องจตุภัทร์ร่วมกับจำเลยอีกเจ็ดคนในวันที่ 17 ตุลาคม 2560

 

 

อีกหนึ่งคดีคือคดีตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา 112 จากการแชร์บทความพระราชประวัติรัชกาลที่สิบจากเว็บไซต์บีบีซีไทย ซึ่งคดีนี้ทำให้จตุภัทร์เป็นที่สนใจในระดับประเทศ พ.ท.พิทักษ์พล ชูศรีนายทหารผู้รับผิดชอบด้านความมั่นคงในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นเป็นผู้ร้องทุกข์กล่าวโทษจตุภัทร์ต่อพนักงานสอบสวนสภ.ขอนแก่น จตุภัทร์ถูกจับตัวในวันที่ 3 ธันวาคม 2556 ระหว่างทำกิจกรรมธรรมยาตรากับพระไพศาล วิศาโล ศาลจังหวัดขอนแก่นอนุญาตให้จตุภัทร์ประกันตัวในวันต่อมาด้วยวงเงิน 400,000 บาท แต่ในวันที่ 22 ธันวาคม 2559 ศาลจังหวัดขอนแก่นสั่งถอนประกันจตุภัทร์ตามที่พนักงานสอบสวนร้องขอโดยให้เหตุผลว่าจตุภัทร์มีพฤติการณ์ "เยาะเย้ยอำนาจรัฐ" ด้วยการโพสต์ข้อความ "เศรษฐกิจมันแย่แม่งเอาแต่เงินประกัน"บนเฟซบุ๊กส่วนตัว

 

หลังถูกถอนประกันจตุภัทร์เคยยื่นขอประกันตัวอีกอย่างน้อยเก้าครั้งและเคยยื่นหลักทรัพย์สูงสุด 700,000 บาทแต่ศาลก็ไม่อนุญาตให้ประกันตัวโดยให้เหตุผลว่าเป็นคดีที่พฤติการณ์ร้ายแรงกลัวจำเลยหลบหนีหรือทำความผิดซ้ำ ระหว่างที่จตุภัทร์ถูกคุมขังมักจะมีมวลชนจากกรุงเทพจัดกิจกรรมเดินทางไปเยี่ยมจตุภัทร์ที่จังหวัดขอนแก่น เช่น กิจกรรม “หอบรักมาห่มไผ่ รถไฟช้า...มาหานะเธอ” นั่งรถไฟไปเยี่ยมไผ่ดาวดินในวันที่ 12 มกราคม 2560  หรือ กิจกรรม “คาราวานหอบรักไปห่มไผ่ #2” ในวันที่ 25 กรกฎาคม 2560 เป็นต้น  นอกจากนี้เวลาที่จตุภัทร์มีนัดมาศาลก็มักจะมีมวลชนจาก กรุงเทพขึ้นไปรอให้กำลังใจที่ศาลซึ่งฝ่ายความมั่นคงก็มักจะส่งเจ้าหน้าที่ทั้งในและนอกเครื่องแบบมาคอยจับตาสถานการณ์ภายในศาลจนทำให้บางครั้งบรรยากาศในศาลมีความตึงเครียดมากกว่าการพิจารณาคดี 112 คดีอื่นๆเท่าที่ไอลอว์เคยติดตาม
 

แม้จตุภัทร์จะไม่เคยได้รับการประกันตัวอีกเลยตั้งแต่ถูกถอนประกันวันที่ 22 ธันวาคม 2559 แต่เขาก็ยืนยันที่สู้คดีมาโดยตลอด ในเดือนสิงหาคม 2560 ศาลทหารเบิกตัวจตุภัทร์มาสืบพยานรวมสามครั้งบรรยากาศการพิจารณาคดีนี้เป็นไปอย่างตึงเครียด ศาลสั่งห้ามทนายของจตุภัทร์ให้ข้อมูลใดๆเกี่ยวกับการพิจารณาคดีต่อผู้สื่อข่าว ด้วยเหตุผลบางประการจตุภัทร์ตัดสินใจให้การรับสารภาพต่อศาลในวันที่ 15 สิงหาคม 2560 ก่อนที่ศาลจะพิพากษาจำคุกเขาเป็นเวลาสองปีหกเดือน

 

แทบทุกครั้งที่จตุภัทร์ถูกพาตัวมาที่ศาลจังหวัดขอนแก่นมักจะมีมวลชนมาให้กำลังใจเสมอ ย้อนกลับไปในวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2560 ซึ่งจตุภัทร์ถูกพาตัวมาสอบคำให้การที่ศาล เครือข่ายนักศึกษาสี่ภาคและกลุ่มดาวดินจัดกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์ อ่านแถลงการณ์ บทกวีและร้องเพลงให้กำลังใจจตุภัทร์ที่หน้าป้ายศาลจังหวัดขอนแก่นรวมทั้งมีการติดตั้งอุปกรณ์ประกอบกิจกรรมรูปตราชั่งเอียงที่บริเวณหน้าป้ายศาล การทำกิจกรรมครั้งนั้นเป็นเหตุให้นักกิจกรรมกลุ่มดาวดินและกลุ่มพลเมืองคนรุ่นใหม่ซึ่งเป็นกลุ่มกิจกรรมในจังหวัดขอนแก่นรวมหกคนและสิรวิชญ์หรือ 'นิว' นักกิจกรรมกลุ่มพลเมืองโต้กลับที่ไปให้กำลังใจจตุภัทร์ในวันนั้นด้วยถูกไต่สวนในความผิดฐานละเมิดอำนาจศาล โดยขณะนี้การไต่สวนพยานเสร็จสิ้นแล้ว ศาลนัดนักกิจกรรมผู้ถูกกล่าวหาทั้งเจ็ดฟังคำพิพากษาในวันที่ 2 พฤศจิกายน  2560

 

 

การทำกิจกรรมเชิงสัญลักษณ์ที่หน้าศษลจังหวัดขอนแก่นในวันที่ 10 กุมภาพันธ์ 2560 ซึ่งทำให้นักกิจกรรมเจ็ดคนถูกดำเนินคดีละเมิดอำนาจศาล

 

สิ่งที่น่าสนใจเกี่ยวกับคดีนี้คือ ระหว่างการไต่สวนอย่างน้อยสองนัด ได้แก่นัดไต่สวนคำให้การของผู้ถูกกล่าวหาในวันที่ 24 เมษายน 2560 และนัดไต่สวนพยานนัดสุดท้ายในวันที่ 28 กันยายน 2560 มีเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบมาคอยสังเกตการณ์ด้วยโดยนัดไต่สวนคำให้การมีเจ้าหน้าที่หนึ่งนายเดินตามถ่ายภาพขณะที่นักกิจกรรมหกคนและเพื่อนๆกลุ่มดาวดินเดินจากมหาวิทยาลัยขอนแก่นมาที่อาคารศาลและเมื่อมาถึงที่ศาลก็มีเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบอีกอย่างน้อยสี่ถึงห้านายรออยู่หน้าห้องพิจารณาคดี ส่วนการไต่สวนนัดสุดท้ายในเดือนกันยายน มีเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบหนึ่งนายเข้าฟังการไต่สวนตั้งแต่เช้าและในช่วงบ่ายเจ้าหน้าที่คนนั้นได้แอบใช้โทรศัพท์บันทึกภาพคนที่อยู่ในห้องพิจารณา ทนายของนักกิจกรรมสังเกตเห็นจึงแจ้งต่อศาลซึ่งศาลได้สั่งให้ทำการตรวจสอบและแจ้งว่ามีการตั้งเรื่องไต่สวนการละเมิดอำนาจศาลกับเจ้าหน้าที่นายนั้น 
 

เพราะถูกกดให้ล้ม จึงได้ลุก: 3 ปีแห่งรัฐประหารที่ขอนแก่น

ในภาพรวมความเคลื่อนไหวทางการเมืองในจังหวัดขอนแก่นมีความเปลี่ยนแปลงครั้งสำคัญหลังการรัฐประหารในปี 2557 คนเสื้อแดงซึ่งเคยเป็นกลุ่มที่มีบทบาทสำคัญในการเคลื่อนไหวก่อนการรัฐประหารยุติการทำกิจกรรมในพื้นที่สาธารณะหรือหากจะมีบ้างก็น่าจะเป็นกิจกรรมเล็กๆที่ไม่ถูกรายงานโดยสื่อ แม้คนเสื้อแดงส่วนหนึ่งจะประกาศการดำรงอยู่ของพวกเขาผ่านการลงประชามติไม่รับร่างรัฐธรรมนูญ แต่มีข้อมูลที่แน่ชัดว่าในบรรดาผู้ออกเสียงไม่รับร่างมีคนที่เรียกตัวเองว่า 'คนเสื้อแดง' กี่คน การยุติบทบาทของคนเสื้อแดง อย่างน้อยก็ในทางสาธารณะเปิดโอกาสให้กลุ่มนักศึกษาอย่าง 'กลุ่มดาวดิน' กลายเป็นกลุ่มที่มีบทบาทนำในการทำกิจกรรมคัดค้านการรัฐประหารและคัดค้านอำนาจคสช.ในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นแทน 

การชูสามนิ้วของสมาชิกกลุ่มดาวดินห้าคนต่อหน้าพล.อ.ประยุทธ์ จันทร์โอชาน่าจะเป็นหมุดหมายสำคัญปรากฎการณ์ทางการเมืองในจังหวัดขอนแก่น แม้หลังกิจกรรมดังกล่าวจะไม่มีนักกิจกรรมคนใดถูกดำเนินคดีแต่คง

 

ปฏิเสธได้ยากว่าการกระทำที่ฝ่ายความมั่นคงน่าจะมองว่าเป็นการกระทำที่อุกอาจเช่นนี้ ได้ทำให้ฝ่ายความมั่นคงจับตากลุ่มดาวดินและกิจกรรมของพวกเขาอย่างใกล้ชิดและด้วยท่าทีที่ดุดันมากขึ้น ไม่ว่าจะเป็นการส่งเจ้าหน้าที่นอกเครื่องแบบไปถ่ายภาพที่บ้านเช่าของกลุ่มดาวดิน หรือการดำเนินคดีและเข้าแทรกแซงกิจกรรมต่างๆที่กลุ่มดาวดินร่วมจัดในพื้นที่เช่นกิจกรรมพูดเพื่อเสรีภาพ รัฐธรรมนูญกับคนอีสาน ไปจนถึงการที่จตุภัทร์หรือ 'ไผ่ ดาวดิน' ถูกพ.ท.พิทักษ์พล ชูศรี นายทหารที่เคยมาคอมเมนท์ในเฟซบุ๊กของกลุ่มดาวดินให้เข้ารายงานตัวในค่ายทหาร ร้องทุกข์กล่าวโทษให้ดำเนินคดีมาตรา 112 จากการแชร์บทความพระราชประวัติรัชกาลที่สิบจนต้องรับโทษจำคุกสองปีหกเดือน แม้ว่าจนถึงขณะนี้จะยังไม่มีการชี้ขาดในชั้นศาลว่าเนื้อหาของบทความดังกล่าวผิดกฎหมายหรือไม่ก็ตาม
 

น่าสนใจว่าความพยายามของเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงในการทำให้เกิดความเงียบในพื้นที่ผ่านการฟ้องคดีนักกิจกรรม คอยไปสอดส่องหรือถ่ายภาพบ้านพักจนอาจทำให้นักกิจกรรมรู้สึกกลัว ไปจนถึงการดำเนินคดีกับหนึ่งในนักกิจกรรมกลุ่มดาวดินด้วยข้อหาร้ายแรงอย่างมาตรา 112 กลับไม่ได้ทำความเคลื่อนไหวในจังหวัดขอนแก่นเงียบไป ตรงกันข้ามกลับกลายเป็นสาเหตุที่ทำให้มีความเคลื่อนไหวในจังหวัดขอนแก่นมากขึ้น เห็นได้จากการที่มวลชนจากกรุงเทพเดินทางไปให้กำลังใจไผ่ดาวดินในยามที่ต้องมาศาล 

 

ในวันที่ 10 ตุลาคม 2560 นายกรัฐมนตรีให้สัมภาษณ์กับผู้สื่อข่าวว่า น่าจะมีการประกาศวันเลือกตั้งในเดือนมิถุนายน 2561 และน่าจะจัดการเลือกตั้งได้ภายในเดือนพฤศจิกายน 2561 จึงมีความน่าสนใจที่จะจับตาดูว่า หากมีการผ่อนปรนมาตราการปิดกั้นการแสดงออกทางการเมืองเช่นมีการยกเลิกคำสั่งห้ามชุมนุมช่วงใกล้จะถึงวันเลือกตั้ง ความเคลื่อนไหวทางการเมืองในจังหวัดขอนแก่นจะกลับมาคึกคักเหมือนก่อนการรัฐประหารหรือไม่ ขณะเดียวกันก็ต้องจับตาด้วยว่าคดีความที่เกิดจากการแสดงออกโดยสันติในพื้นที่จังหวัดขอนแก่นจะยืดเยื้อยาวนานไปถึงเมื่อใด